De Heraut Nieuwsblad voor Lansingerland
In deze aflevering (259) een mix van Verleden en Heden.
Wie wil reageren of ideeën heeft voor Heden & Verleden kan contact opnemen met de redactie: tel. 010 – 5118892 (keuze 2) of redactie@de-heraut.nl.
Door Fried Füss en Hans Ketel
Tussen de Knollemansheul en de Splinterse brug
Bergschenhoek – Op de Bergweg-Zuid, tegen de grens met Hillegersberg, wordt aan de aanleg van de rijksweg A16 Rotterdam gewerkt. In De Heraut van 29 november 2017 werd in deze rubriek al over de sloop van de opstallen geschreven. Onder de Bergweg-Zuid en de boezemvaart komt de rijksweg in een tunnel te lopen. Precies tussen de voormalige Knollemansheul en de Splinterse brug. In opdracht van Rijkswaterstaat wordt het werk uitgevoerd door bouwcombinatie De Groene Boog. Van de afdeling communicatie van de aannemer werd informatie verkregen over het project.
Op zeer oude kaarten is de Berch wech al aangegeven. Het is de doorgaande route tussen Rotterdam via den Bergh, waar de weg zijn aan naam ontleent, tot aan de dorpskern van den Berchsen hoeck. De weg lag in het ambacht van Hillegersberg en Rotteban.
In 1811 werd Bergschenhoek een zelfstandige gemeente. De grens met Hillegersberg kwam langs de Wildersekade te lopen en liep vervolgens over 500 meter langs de oostkant van de Bergweg tot aan de Splinterse brug. Vanaf daar loopt de grens in de richting van de Rotte. In 1960 kwam de grens langs de Bergweg/Grindweg aan de westkant van de weg in de boezemvaart te liggen. Sinds 1972 heet de Bergweg ten zuiden van de Boterdorpseweg Bergweg-Zuid. Het aansluitende deel richting Hillegersberg kreeg lang geleden al de naam Grindweg.
Aan de Hillegersbergse kant van de tunnelwerken ligt sinds de 18e eeuw een sprong in de vaart. Daarom is er toen een brug in de Bergweg gebouwd, later de Splinterse brug genaamd. De sprong in de vaart komt over enige tijd aan de Bergschenhoekse kant van de tunnel te liggen. In 2021 wordt ten noorden van de tunnelbuis, en 55 meter dichter bij Bergschenhoek-dorp, een nieuwe duikerbrug gebouwd. Ongeveer 20 meter voorbij deze toekomstige duikerbrug maakte de aannemer reeds een faunaduiker onder de Bergweg-Zuid en de boezemvaart. Tussen deze twee nieuwe duikers lag vroeger de Knollemansheul.
De Knollemansheul over de Molensloot
In de Bergweg lag al enkele eeuwen voor 1780, de tijd van de droogmaking van de polder, de Knollemansheul. De Bergweg deelde de Boterdorpse polder in twee delen. Genoemde heulbrug lag over de Molensloot naar de Breggemolen aan de Rotte. En nabij de dorpskom van Bergschenhoek lag nog een molensloot. Zo kon het overtollige water van de westelijke helft van de polder richting de twee watermolens stromen. Het gebied werd al in 1476 bemalen. Uit dat jaar is er een vermelding van een watermolen in “Butterdorp”. De Bergweg-Zuid ligt nu ruim vier meter boven het omringende polderland. Vóór de droogmaking van de polder zag het landschap er aanvankelijk geheel anders uit. De Bergweg en de landerijen lagen ongeveer even hoog. Ook het waterpeil langs de weg en het gehele poldergebied was het zelfde. Het was een veenweidegebied met veel sloten zoals dat nu nog te vinden is rond o.a. Hoenkoop, Stolwijk en Zoeterwoude. Maar het gebied veranderde in de loop der eeuwen door de veenderij. De veengrond werd weggegraven en gedroogd en als turf verkocht voor de kachels in de steden. Zo ontstonden er grote vier meter diepe waterplassen.
In de buurt van de Knollemansheul lag aan de oostelijke vaart een scheepswerfje. Rond 1690 werd de fam. Splinter eigenaar. Splinter ging ook het onderhoud aan de brug en de andere bruggen in de Boterdorpse polder verzorgen. In de volksmond werd de brug bij de werf toen “Splinterse brug”. Door het hertrouwen van de weduwe Splinter kwam de werf in 1713 in handen van de fam. Brillenburgh. Maar de naam Splinterse brug bleef in gebruik. In 1719 werd de heulbrug vervangen door een houten ophaalbrug.
De brug in de Bergweg over de sprong in de vaarsloot
De aanleg van een tweede brug in de buurt van de Knollemansheul/Splinterse brug had te maken met de verbreding van de smalle Bergweg tussen Hillegersberg-dorp en Bergschenhoek-dorp. Maar ook de scheepvaartroute langs de Bergweg en protesterende aanwonenden speelden een rol. In 1718 maakte het Hoogheemraadschap van Schieland bekend dat de Bergweg verbreed en verbeterd moest worden. Dat zou gebeuren door de vaart aan de westzijde van de weg voor zover nodig was te versmallen. Een aantal bewoners langs de Bergweg diende bezwaren in. Schieland besloot enkele jaren daarna om een stukje ten zuiden van de Knollemansheul/Splinterse brug een tweede brug in de Bergweg te bouwen. Tussen deze nieuwe brug en Hillegersberg werd de sloot niet aan de westzijde maar aan de oostzijde van de Bergweg gedeeltelijk gedempt. Sinds die tijd ligt er hier dus een sprong in de doorgaande vaarsloot. De brug zou na de droogmaking van de polder als Splinterse brug aangeduid gaan worden. De plek voor deze tweede brug werd bepaald door de aanwezigheid van de scheepswerf van de fam. Brillenburgh aan de oostelijke vaarsloot. De scheepswerf zou aan een smalle sloot zijn komen te liggen als de sprong bij de Knollemansheul/Splintersebrug gemaakt was.
Van de droogmaking van de polder tot nu
De droogmaking van de Polder Bleiswijk (Bleiswijk, Bergschenhoek en een gedeelte van Hillegersberg) waarin de Boterdorpse polder gelegen is, was noodzakelijk. Er heerste in het uitgestrekte plassengebied grote armoede, enkele wegen spoelden weg en de dorpen liepen ook groot gevaar. De droogmaking van de polder vond plaats tussen 1772 en 1785. De Knollemansheul/ Splinterse brug was toen overbodig geworden en werd gesloopt. De naam Splinterse brug leefde voort in de brug over de sprong in de vaart die er toen al een halve eeuw lag.
Na de droogmaking liep de Bergweg als een hoge dijk door de toen diepe Boterdorpse polder. Door de aanleg van een nieuwe evenwijdige dijk was een boezemvaart langs de weg gemaakt. Deze boezemvaart, die rondliep onderlangs de Rotte, maakte deel uit van de binnenboezem van de drooggemaakte Polder Bleiswijk. De sprong in de vaart langs de Bergweg werd bij de droogmaking gehandhaafd. De scheepvaartroute via de Splinterse brug bleef nog tot in de jaren ’30 van de vorige eeuw in stand. Door de aanleg in 1935 van de lage betonnen Bergschebrug voor de rondweg langs Bergschenhoek (de Leeuwenakkerweg) was er geen doorgaande vaarroute meer. De Splinterse brug werd in 1936 gesloopt en er kwam een betonnen duikerbrug voor in de plaats. In het voorjaar van 2020 werd vanwege de bouwplannen van Rijkswaterstaat een stuk boezemvaart gedempt en de duikerbrug is toen buiten gebruik gesteld. Te zijner tijd wordt deze gesloopt.
Als alles volgens de planning verloopt is de constructie van de Rottemerentunnel (onder de Bergweg-Zuid door, als halfverdiepte landtunnel door het bos en onder de Rotte door) in 2022 gereed. Vervolgens wordt de landtunnel met een flinke laag grond afgedekt en worden bomen, struiken en grasweiden aangebracht. De gehele A16 Rotterdam is naar verwachting eind 2024 gereed.